Gepubliceerd in het Nederlands Dagblad op 27 april 2016   

De gedachte voor spreiding van lokale verkiezingen is niet nieuw. Pieter Broertjes, burgemeester van Hilversum, pleitte er bijvoorbeeld in 2014 al voor. Gemeenteraadsverkiezingen zijn volgens hem te veel graadmeter voor landelijke politieke verhoudingen. Lokaal weet men vaak nauwelijks wat partijen willen of gedaan hebben. Zolang de gemeenteraadsverkiezingen gelijktijdig gehouden worden, genereren ze landelijke media-aandacht. Dat betekent automatisch dat er veel aandacht is voor de landelijke partijen, en ‘hoe ze het doen’. Lokale partijen komen er bekaaid vanaf, terwijl ze een groeiend deel van de lokale zetels bezetten.

Hoewel het signaal dus niet nieuw is, neemt de urgentie toe om lokale verkiezingen over lokale thema’s te laten gaan. De afgelopen jaren zijn namelijk belangrijke taken van het Rijk en de Provincie overgedragen aan de gemeenten. De waarde daarvan is dat de overheid die het meest dichtbij burgers en burgerinitiatieven opereert, verantwoordelijk wordt voor de zorg en ondersteuning van (kwetsbare) mensen. Inherent daaraan is ruimte voor verschil. Omdat wethouders en raadsleden hun inwoners kennen, is lokaal maatwerk mogelijk.

De komende jaren zullen verschillen tussen gemeenten gaan toenemen. Nadat veel taken aanvankelijk ‘beleidsarm’ zijn overgenomen door gemeenten en contracten met aanbieders voor de eerste jaren zijn verlengd, zullen gemeenten de zorg en ondersteuning voor haar inwoners steeds meer gaan organiseren zoals zij dat willen. Deze verschillen hoeven geen probleem te zijn, mits inwoners ervaren dat ze daar invloed op uit kunnen oefenen. Dat kan onder meer door hun stem die ze eens in de vier jaar uitbrengen. Essentieel daarvoor is dat de campagne rond de gemeenteraadsverkiezingen niet moet gaan over landelijke thema’s of kopstukken, maar bijvoorbeeld over de hoogte van eigen bijdragen in de Wmo in Scherpenzeel, over programma’s voor ouderenhuisvesting in Apeldoorn, of over de wachtlijsten in de jeugdzorg in Delft.

Complicerende factor is dat veel beleid en inkoop niet lokaal, maar regionaal is geregeld. Is dat een reden om deze onderwerpen dan maar geen inzet te laten zijn van de lokale verkiezingen? Integendeel, het zijn immers de lokale politici die besluiten nemen in die samenwerkingsverbanden. Wat daar in de regio geregeld wordt, moet dus onderwerp zijn van gesprek in de verkiezingstijd. Alleen dan nemen we de decentralisaties serieus.

Belangrijke voorwaarde daarvoor is dat inwoners via lokale en regionale media goed geïnformeerd worden over de lokale politiek en de keuzes die daar gemaakt worden. De realiteit is dat lokale kranten, vanwege geldgebrek, vaak niet uitblinken in journalistieke kwaliteit. De mogelijkheid om, net als in Denemarken, lokale redacties door het Rijk te subsidiëren dient daarom serieus overwogen te worden. Het decentraliseren van belangrijke overheidstaken vraagt nu eenmaal ook het decentraliseren van voldoende journalistieke tegenmacht. 

Natuurlijk vraagt het inspanning om de spreiding van gemeenteraadsverkiezingen te organiseren, maar als we in staat zijn belangrijke overheidstaken te decentraliseren, moet dit toch zeker lukken? Herindelingsverkiezingen laten bovendien zien dat lokale verkiezingen uitstekend te organiseren zijn zonder een centrale datum.  Dat vraagt wel om tijdige besluitvorming, in de luwte van de verkiezingen.

Het is te makkelijk om op de oude voet door te gaan en het debat pas te heropenen als landelijke thema’s en kopstukken de gemeenteraadsverkiezingen weer blijken te overheersen. Anno 2016 is het de hoogste tijd om echt werk te maken van lokale democratie dichtbij mensen. 

Joëlle Gooijer
Fractievoorzitter