De Raad koos voor een onderzoek in twee fasen. Eerst een extern onderzoek naar de feiten – en daarna een Raadsenquête op basis van die feiten. Er waren twee redenen voor die aparte eerste fase: het voorkomt kokervisie van de Raad, die misschien op sommige punten of over sommige personen al een bepaald beeld had en er kan een openbaar debat plaatsvinden over de onderzoeksvraag waarover de enquête nog moet gaan.

Dinsdag 26 januari bespraken we de uitkomsten van dit Feitenonderzoek.  Daaruit blijkt dat een aantal patronen te ontdekken is in deze drie projecten:

1. Er is (deels bewust) te optimistisch begroot
2. Er is sprake van planningsoptimisme – en vertraging leidt tot meerkosten
3. Er is onvoldoende gespaard voor risico’s
4. De organisatie kwam soms langzaam van de grond en functioneerde op een aantal cruciale momenten slecht

De raad is op een aantal cruciale punten niet (tijdig of juist) geïnformeerd

 De meeste coalitiepartijen concludeerden tijdens de commissiebehandeling: we weten genoeg. We kunnen lessen trekken. Een Raadsenquête is niet meer nodig. De ChristenUnie vindt echter dat we nog niet klaar zijn. Het feitenonderzoek biedt een goede basis om door te graven. Om duidelijk te krijgen waarom bepaalde keuzes zijn gemaakt. Wat waren de overwegingen? Hoe kijken betrokkenen terug op die keuzes en welke lessen trekken zij daaruit? Een Raadsenquete is het zwaarste instrument van de raad. Dat is soms nodig voor:

• Waarheidsvinding: wat is er gebeurd?
• politieke en publieke verantwoording;
• het trekken van lessen uit keuzes en afwegingen uit het verleden.

De coalitiepartijen zeggen: voor waarheidsvinding is geen enquête nodig. De feiten zijn bekend. En we kunnen op basis van dit grondige feitenonderzoek lessen trekken voor de toekomst. Daarmee wordt één aspect over het hoofd gezien: de politieke en publieke verantwoording. Wat de ChristenUnie betreft is het nodig om via een Raadsenquête in het openbaar onderzoek te doen naar de overwegingen.

Zowel voor- als tegenstanders van de Raadsenquête maakten deze avond een karikatuur van het instrument Raadsenquête. Onafhankelijk Delft wil bijltjesdag. D66 wil geen mediahypes. En PvdA had geen Maserati of greep uit de kas gezien, en vond daarom een Raadsenquête niet nodig. Dat is echter niet de essentie van een Raadsenquête. Ook als je kijkt naar Raadsenquêtes elders in het land, dan is het doel niet om mensen te slachtofferen. Het gaat er echt om zo goed mogelijk uit te zoeken wat er gebeurd is en waarom. Denk aan het Grondbeleid in Apeldoorn, de Noord-Zuidlijn in Amsterdam of de financiële situatie, ook in Amsterdam.

Door openbare verhoren kan iedereen zich een beeld vormen van wat er gebeurd is en welke lessen getrokken kunnen worden. Dat is een proces; een bewustwordingsproces waarbij alles wat gepasseerd is rustig in moet dalen. Als het openbaar is, kan de pers er ook verslag van doen en kan de stad het proces ook meemaken. Het verbinden van feiten en verhalen en lessen heeft tijd nodig.

Welke overwegingen zouden onderzocht moeten worden? Bijvoorbeeld:

• Waarom wordt een aanbesteding toch doorgezet terwijl vanuit de ambtelijke organisatie duidelijk het advies komt om dat niet te doen (Sebastiaansbrug),
• Waarom is de gemeenteraad bij de besluitvorming over het addendum (Sebastiaansbrug) niet geïnformeerd dat een tafelbrug niet duurder hoefde te zijn dan een basculebrug?
• Waarom wordt de raad niet geïnformeerd over het verkorten van de looptijd van het project (Harnaschpolder) terwijl daardoor de risico's fors opliepen?
• Waarom liep de communicatie tussen OBS en de gemeente stroef (Spoorzone)
• Waarom heeft het college in 2005 niet geluisterd naar het advies van de afdeling Strategie en Controll om de financiële reserves van de gemeente op termijn te verhogen - integendeel: de reserves namen fors af van 156 miljoen in 2005 tot 15 miljoen in 2014?
• Waarom heeft de Raad soms wel heel kritisch, maar soms ook heel passief de projecten gevolgd?

Maar ook:

• Wat beweegt het College en betrokken ambtenaren om de Raad niet transparant te informeren? Wat zijn de onderliggende mechanismen? Pas dan kan je als Raad kijken welke te accepteren en welke door slimme oplossingen te ondervangen zijn.
• Was geheimhouding van bepaalde beslissingen echt nodig? Uit dit onderzoek blijkt dat geheimhouding regelmatig de kaderstellende en controlerende rol van de Raad frustreert. Terwijl de Raad wel de portemonnee moet trekken als deze beslissingen geld blijken te kosten.

Uit het oogpunt van Politieke en Publieke verantwoording zijn we dus nog niet klaar. In een Raadsenquête kunnen verantwoordelijken, die in de afgelopen jaren ingewikkelde verantwoordelijkheden hebben gedragen,  uitleggen waarom bepaalde keuzes zijn gemaakt. Dat kan ook betekenen dat de stad daar begrip voor opbrengt.

Op dinsdag 16 februari wordt het debat in de Raadsvergadering vervolgd… En in de tussentijd zullen we zoeken naar wegen om in de Raad overeenstemming te vinden over de beste manier om met de voorliggende feiten verder te gaan. Dat zijn we aan onze sta(n)d verplicht.

Joëlle Gooijer - Fractievoorzitter